Visitasprotokoll frå bispevisitas i

Øygarden prestegjeld 13. – 17. september 2006

Biskop Ole D. Hagesæther gjennomførde visitas i Øygarden prestegjeld med Blomvåg og Hjelme sokn i dagane 13.-17. september 2006. Øygarden prestegjeld vart sist visitert 28. – 31. oktober 1993 av biskop Per Lønning.

Til visitasen var det lagt fram visitasmelding frå soknepresten og rapport frå prosten og kyrkjeverja om kyrkjer og kyrkjegardar.

På visitasen deltok forutan biskopen, prost Erling Kopperud i Vesthordland prosti og seksjonssjef for kyrkjefag ved bispedømekontoret Tore Skjæveland som førde protokollen. Sokneprest Svenn Martinsen følgde biskopen på heile visitasprogrammet.

Onsdag 13. september 2006

Kl. 08.30-10.15 Stabsmøte på kyrkje- og prestekontoret på Rong

Tilstades: biskop, prost, seksjonssjef, kyrkjeverje Odd Normann Thormodsæter, kyrkjelydspedagog Synnøve Sandøy Voldsund, musikalsk aktivitetsleiar og organistvikar Vegard Voldsund, kontorsekretær Kari Sandøy Rong, sokneprest Svenn Martinsen, kyrkjetenarar/ gravarar/ kyrkjegardsarbeidarar: Kåre Kristoffersen, Kari B. Solheimslid og Bjørn K. Solheimslid.

Kyrkjeverja ynskte velkomen, og soknepresten opna med ord frå Nehemja 1 og 2 om starten av gjenreisinga av tempelet i Jerusalem og bad bøna i Nehemja 1,5-9. Deretter delte kyrkjeverja ut jubileumsskrift for Blomvåg kyrkje som er 75 år og overrekte bilete av Hjelme gamle kyrkje til biskopen og prosten.

Biskopen presenterte visitasen og sa at det er mange tema å ta opp, men det er tre hovudtema: Den lokale situasjon med god økonomi, Øygardsliturgien og uroa for kyrkjesituasjonen.

Biskopen presenterte fylgjet sitt og bad dei tilsette fortelja om gleder og ynskjer for arbeidet.

* Musikalsk aktivitetsleiar Vegard Voldsund: Arbeider med born og unge med tanke på å få dei med på familiegudsteneste. Tilbodet ”Lyd og musikk i samspel” rekrutterar breitt. Ynskjer at kyrkja skal vera open for ungdom, og at dei kan veksa og verta førebilete for dei yngre. Det er unødvendig at gudstenesta berre skal vera for vaksne, det må vera ein god plass for unge.

* Kyrkjelydspedagog Synnøve Sandøy Voldsund:. Utfordringa er konfirmantane. Ho driv Øygarden gospel saman med Vegard, men dei treng fleire vaksne i arbeidet.

* Kontorsekretær Kari Sandøy Rong, (80%): Trivst med jobben og stabsfellesskapet. Ynskjer at ungdomen skal finna seg til rette i gudstenesta, og lurar på om det ikkje kan vera for mykje liturgi, dei ynskjer det gjerne litt friare.

* Kyrkjetenar og gravar/kyrkjegardsarbeidar i Blomvåg (og verdsmeister på oldboys-skøyter allround med ei 10 000 metertid på 15.36) Kåre Kristoffersen: Vonar på bra besøk i kyrkja.

* Kyrkjetenarar og gravarar/kyrkjegardsarbeidarar i Hjelme Kari B. Solheimslid (90%) og Bjørn K. Solheimslid (10%): Fortalte om arbeidet på kyrkjegarden, der utfordringa er Hjelme med varierande grunn med mykje stein. Det vart samtale med biskopen om reinhaldet i kyrkjene og trongen for egna vaskerom og lagerrom i kyrkjene, noko det ikkje er i Blomvåg. Dei gleder seg over ungar som går fast til kyrkje.

* Sokneprest Svenn Martinsen: Dette er ei glimrande teneste, det må vera blant dei aller beste prestegjeld i landet, det er den gamle kyrkja som lever her. Han er veldig takksam for tenesta og medarbeidarane. Det er ei hard presteteneste, så det er flott å ha folk rundt seg som ber.

Biskopen responderte på dette og sa at soknepresten er ein gåverik, krevjande og dyktig prest.

* Kyrkjeverje Odd Normann Thormodsæter: Godt at det er eit team som driv dåpsopplæring i samarbeid med bedehuset. Ein har god kontakt med bedehuset gjennom barnearbeidet. Kyrkja løner arbeidarar som kan driva det barnearbeidet som er på bedehuset, men kyrkja har og sitt eige arbeid som til dømes Øygarden gospel.

Staben ynskjer å vera eit team som drar same veg og kan stå samla utad. Kvar tysdag er det stabsmøte og ein evaluerar alle gudstenester og kyrkjelege handlingar. Det er eit godt samarbeidsklima og ein kan vera usamde og koma med konstruktiv kritikk.

Kl.10.30-11.30 Andakt på Tednebakkane omsorgssenter på Rong.

Einingsleiar i pleie og omsorg Ingunn Teigen tok imot biskopen og fylgje i kantina/daglegstova i det nye senteret. Soknepresten leia samlinga. Kyrkjelydspedagogen song solo og deretter song ho og biskopen saman. Biskopen heldt andakt over 5 Mos 29,29. Styraren viste så rundt på heimen og eit bebuarrom. Ho fortalde at det er eit godt samarbeid med kyrkja og presten. På omsorgssenteret er det kultur for å tilkalla presten til sjuke. Det er andakt annankvar tysdag og 5 gudstenester i året, inkludert julekvelden.

Kl.11.45-12.30 Lunsj på kyrkje- og prestekontoret på Rong

Kl.12.30-13.30 Kontorvisitas på kyrkje- og prestekontoret på Rong

Kyrkjebøkene var pent og ordentlig førte med få manglar. Det mangla nokre personnummer for dåp i 1993 og 94 og ved nokre utmeldingar. Det mangla nokre ganske få dåpsdatoar ved konfirmasjon og innmeldingar. Kallsboka hadde hol etter manglande innføring frå tidlegare prestar. Soknepresten er i ferd med å retta opp dette, mellom anna ved å få opplysningar frå kallsboka i tidlegare Herdla prestegjeld. Biskopen bad om at dette måtte ordnast og leggast fram for prosten innan utgangen av året.

Kontortilhøva er framifrå, og med god lydisolering av prestekontoret er det egna til samtalar.

Kl.12.30-13.00 Samtale med kyrkjelydspedagog på kyrkjekontoret

Kl.13.00-13.30 Samtale med kantor på kyrkjekontoret

Kl.13.30-14.30 Samtale med kyrkjeverje/dagleg leiar på kyrkjekontoret

Kl.15.15-15.45 Synfaring av prestebustadtomt og omvisning i gamle Hjelme kyrkje

På vegen til gamle Hjelme stogga vi ved prestebustadstomta på Rong. Tomta ligg høgt og fritt og hadde havutsikt. Ho ligg nær barnehage og 1 km frå hovudvegen og butikk.

Gamle Hjelme kyrke er ikkje i regulær bruk. Likevel står ho no nymåla utvendig, takka vere gåver frå Hydro og Statoil, i tillegg til særløyving frå kommunen. Ho er ikkje restaurert innvendig. Det er laga opplegg for varme, så ho kan brukast i sommarhalvåret. Ho vert nytta til nokre vigsler og gudstenester i året.

Kl.16.30-18.00 Middagspause på Skjergardsheimen, Hatten

Kl.19.00-20.00 Nattverdgudsteneste i Hjelme kyrkje: ”Den store Lovsongen”

Ein nytta ei forkorta utgåve av liturgien ”Den store Lovsongen”. Soknepresten forretta. nestleiar i soknerådet Annlaug Børve og born deltek med song. Soknepresten preika om den miskunnsame samaritanen. Biskopen deltok i nattverdutdeling og lyste velsigninga. Vegar Voldsund spelte flygel og leia bandet, og Kari S. Rong styrte videoprosjektøren med Powerpoint der alle salmar/songar og liturgi vart vist. Det var 58 til stades, blant dei fleire barnefamiliar og det var 56 til nattverd.

Kl.20.15-21.45 Hjelme kyrkje. Kveldsmat og sosialt samvær i kyrkjelydsalen

Etter maten var det ordet fritt og biskopen fekk spørsmål om kyrkjesituasjonen, om prestane i Kautokeino som vart avsette, om homofilisaka, abortsaka, Israel og antisemittisme. Han vart oppmoda om å stå fast på Guds ord og å oppmuntra og støtta fotfolket. Det var og innlegg som tok fram at det er vanskeleg å ha eit anna syn enn fleirtalet i kyrkjelyden når ein vil vera ein del av gudstenestefellesskapet.

Biskopen la inn over forsamlinga at det er godt at ein står tydeleg på det Bibelen seier, men ein må gjera det i kjærleik slik at også dei som tenkjer annleis vert tatt vare på og respektert. Ein må ikkje vera så tydeleg at ein ikkje ser at det også dreiar seg om menneske som har det vanskeleg og har mykje å bera. Når det gjeld sambuarar er biskopane samde om at ein må tilrå ekteskap og krevja det av kyrkjeleg tilsette.

Torsdag 14.september 2006

Kl.08.45-10.15 Samtale med soknepresten på kyrkje- og prestekontoret på Rong

Kl.10.30-12.30 Bedriftsvitjing Statoil ASA/Kollsnes Prosessanlegg. Lunsj.

Plassjef Nils Halland og Vigdis Solberg Eide tok imot biskopen med fylgje. Halland hadde ei orientering om gassreinsingsanlegget som dagleg sender vidare energi tilsvarande 4 gonger vasskraftproduksjonen i Noreg. Deretter spanderte Statoil lunsj.

Kl.13.00-14.30 Blomvåg skule. Møte med lærarane og førskulelærarane i kommunen. Rektor på Blomvåg skule, Johannes Mikkelsen ynskte velkomen. Det var komen lærarar frå alle skulane og frå barnehagen.

Biskopen heldt foredrag om ”Born i sorg og krise” og tok utgangspunkt i at det hadde vore dødsfall blant elevane som lærarane hadde erfaring med. Han gjekk inn på kva som skjer i sorgprosessen både ved varsla alvorleg sjukdom og brå dødsfall eller kriser. Som omsorgspersonar er det tre ting lærarane må legga vekt på: 1. Låna ut tryggleik, vera der når verda rasar saman for eleven. 2. Alt ein seier må vera sant, men ein treng ikkje seia alt som er sant. 3. Fantasiane er nesten alltid verre enn røyndomen.

Til slutt var det samtale om erfaringar med sorg og sjukdom hjå elevar eller familiane deira.

Kl.15.00-17.30 Møte med Øygarden kommune på Tednebakkane omsorgssenter, Rong.

Tilstades: Ordførar Olav Martin Vik, rådmann Ingolf Solsvik, kommunalsjef (tidl. helse og sosialsjef) Åse Vik og 6 frå formannsskapet. Frå kyrkja kom forutan biskop, prost og seksjonssjef: sokneprest, kyrkjeverje. kyrkjelydspedagog, kontorsekretær, musikalsk aktivitetsleiar, fellesrådsleiar Gustav Landro, soknerådsleiar i Hjelme Atle Dåvøy, soknerådsleiar i Blomvåg Bente Hellesøy Guntveit.

Ordføraren orienterte om Øygarden kommune, som har 4100 innbyggjarar. I 1986 vart kommunen landfast. 1988 kom Hydro, og ilandføringa av gass og olje har gjeve gode inntekter, og ein kunne gje 4,3 mill til kyrkjelege formål i år. Kommunen deltar elles i eit utviklingsprosjekt i Ginka i Etiopia driven av Misjonssambandet.

Av utfordringar i kommunen vart det nemnt barnevern og rusomsorg. Kommunen støttar organisasjonane. Det er 16 bedehus i Øygarden og ein yter 10% av investeringskostnadane ved oppussing.

Deretter var det samtale:

*Ordføraren viste til stat/kyrkje-debatten og sa at kyrkja er ei av dei berande søylene og viktig for kommunen, fordi vi treng noko som er større enn oss sjølve når det knip for oss. Ein ynskjer at kyrka skal vera kyrkje slik som no og ikkje lausriva seg, så vi saman kan ta vare på historia og bygga vidare på den.

*Otto Harkestad (Ap) sa seg samd med ordføraren og sa at difor vil ein ikkje at kyrkja skal verta privatisert. Kyrkja er viktig for folket i Øygarden, men kyrkja er for mykje innadvent. Han saknar kyrkja i den offentlege debatten. Han bekymrar seg for om det skulle gå mot eit skilje mellom kyrkje og kommunesamfunn.

*Biskopen responderte: Det ordføraren tek fram handlar fyrst og fremst om ”kommunekyrkja.” Kyrkja synes å forvalta vår felles religiøse arv i det offentlege rom på ein god måte. Folk flest ynskjer ikkje at det skal bli større endringar. Dette må takast vare på. Folk må få lov til å ha den vâre og ikkje så aktive trua. Det handlar og om religionsfridom, og vi har døme på at minoritetane føler seg ubekvemme med statskyrka. Me må og ta vare på dei svake, til dømes ved å gjera det mogeleg å vera homofil i våre kommunar.

*Åse Vik – kommunalsjef med ansvar for helse og sosial, fortalde om at også her er det problem med alkohol og stoff. Ein ser at det frivillige arbeidet er med å førebygga.

* Biskopen svara: Det er bra at kommunen brukar pengar på frivillig arbeid. I kyrkja brukar ein pengar på å støtta organisasjonane sitt arbeid. Kyrkja har eit forbetringspotensiale på den diakonale sida. Kanskje kunne ein få til ein delt stilling, det kan bety mykje.

* Prosten sa han er imponert over standarden på kyrkjelege anlegg og drifta. Graset på gravplassen vert klipt to gonger i veka. Det finst mange døme på at det er ein god relasjon mellom kyrkje og kommune.

* Fellesrådsformannen sa takk til kommunen for eit godt forhold. Ein har fått den støtta frå kommunen som ein forventa, det gjev stabilitet for arbeidet. Samatundes har ein og fått støtte frå Statoil og Hydro. Det er mindre motsetningar mellom nord og sør i kyrkja enn før.

* Kyrkjeverja: Det har vore godt å få hjelp til det førebyggande arbeidet som gjer ein i stand til å plukka opp ungdomar.

* Soknepresten takka kommunen for det gode samarbeidet og dei gode kontora. Det er av uvurderlig verdi å vera så sentralt plassert i kommunehuset, det gjer at folk kjem innom.

Ordføraren takka for det gode arbeidet. Til slutt overrekte ordføraren eit bind av bygdesoga ”Øygarden 1920-1958 – Tru og liv” og ”Øygarden det blomstrande øyriket” til biskopen, prosten og seksjonssjefen.

Deretter var det middag for heile fylgjet i kantina.

Kl.18.30-19.00 Samtale med leiarane for dei kyrkjelege råda på Skjergardsheimen

Kl.19.00-22.00 ”Nord om Svelgen”. Samrådingsmøte med dei kyrkjelege råda og dei kyrkjeleg tilsette, på Skjergardsheimen, Hatten.

Til stades: Biskop Ole D. Hagesæther, prost Erling Kopperud, seksjonssjef Tore Skjæveland, sokneprest Svenn Martinsen, kyrkjeverje Odd Nordmann Thormodsæter, klokkar i Blomvåg Ole Vik, kyrkjelydspedagog Synnøve S. Voldsund, musikalsk aktivitetsleiar Vegar Voldsund, kantor i permisjon Anne Lise Grøm, kyrkjetenarar /gravarar: Kåre Kristoffersen, Bjørn-Kjartan og Kari O. Solheimslid (også Hjelme sokneråd), kontorsekretær Kari Rong.

Frå Hjelme sokneråd: leiar Atle Dåvøy, Laila Øyen, Kjell Arne Fjeldstad, Bodil Martinsen, Annlaug Børve. Frå Blomvåg sokneråd: leiar Bente Guntveit, Olaug Rong, Kjellaug Solsvik, Rannveig Vestbøstad Vik og leiar i fellesrådet Gustav Landro.

Prosten leia møtet. Leiar i Hjelme sokneråd Atle Dåvøy ynskte velkomen. Han innleia om temaet ”Klar til forhaling” og bad for møtet. Seksjonssjef Tore Skjæveland heldt andakt over 2. Kor 1, 24: ”For vi vil vera medarbeidarar så de kan finna gleda” og snakka om medarbeidarskap og fire fasar i medarbeidaromsorga. Deretter var det kveldsmat.

Biskopen gjekk gjennom visitasmeldinga

Han rosa visitasmeldinga for god nynorsk og kommenterte særleg fylgjande:

* Kyrkjene: Kyrkjene og kyrkjegardane er svært velhaldne. Å klippa graset på kyrkjegarden to gonger i veka er i overkant synes biskopen. Ei eventuell ny kyrkje på Rong vart ikkje nemnt i møtet med kommunen. Her må ein tenka seg om så ein ikkje bind opp mange millionar i hus så det ikkje vert pengar til livet. Det skal byggjast ein fleirbrukshall på Rong, der kan ein vurdera om det kan verta gudstenester innimellom.

Biskopen har særleg omsut for reinhaldet i kyrkjene og her var han godt nøgd, i Hjelme kyrkje kunne han spegla seg i steingolvet.

* Gudstenestene: Biskopen kan forlanga 57 gudstenester per prestestilling. Det er no 72 forordna, 36 i kvart sokn. 30 i kyrkjene og nokre andre stader. Det er vel mykje.

Fint at fleire kan vera med i liturgien utan at ein spør etter trua fyrst.

* Dåpssakramentet: Biskopen merka seg at ein ynskjer at folk skal vita at dåpen forpliktar og ser at ein vil seia det på ein positiv måte. Ein må halda fram det som er rett og vera tydelege, men ikkje slik at folk føler at det er for bratt og tungt for dei. Lat mors- og farshjarta vera med i dette, så ein ikkje stenger folk ute frå Gud. Rettleiinga må vera konfidentsentrert, slik som soknepresten gjer det. Generelt må ein gje folk råd om å gifta seg, men av og til er det rett å seia at dei ikkje skal gjera det. Ver god mot dei som ikkje kan stilla opp for dei store ideala og dei som ikkje er like sterke i trua og livet. Ver god mot menneske som slit eller er i meiningsmindretal.

* Nattverd: Altervinen er lettvinen Caritas. Biskopen minna om at det er soknerådet som tek avgjerda om typen vin.

* Kyrkjelydskontoret er uvanleg bra. Kyrkjebøkene er ført på ein god måte.

* Samarbeid: Ein har ein fin samarbeidsavtale med bedehuset om eit team som arbeidar på barne og ungdomssektoren. Det er mykje som drar mot gudstenesta.

* Dåpsopplæringsprogrammet: Det er laga av tidlegare kyrkjelydsprest Lars Arne Vik. Dåpsskulen samlar 30 % av 6-åringane. Ein ligg framfor alle ved å bruka leir som verkemiddel. Kantor er inne i femteklassane for å øva med liturgi og salmar til gudstenesta der dei får Bibel.

* Konfirmasjonstida: 14 av 78 vert ikkje konfirmert. Ein må spørja seg om opplegget er for krevjande. Konfirmantweekend kostar 700, men dersom det er nokon som ikkje kan betala vert det ordna i det stille slik at alle kan vera med.

* Barne og ungdomsarbeidet: Det er ei imponerande liste over aktivitetar i ein kommune med 4000 innbyggjarar. Det er to kor som no ligg nede fordi kantor har permisjon. Jubelkoret (20stk) på Vik bedehus for 4.-8.kl og Øygarden familiekor (10 fam) er ikkje med i oversikten.

* Diakoni: Dette har ein ikkje kome skikkeleg i hamn med. Både dette og rusproblema er nemnt for kommunen.

* Misjon: Sokneråda støttar 5 misjonærar – desse er nemnt og har biletet på nettsida.

Deretter var det samtale som prosten leia.

Gudstenesta og ”Den store lovsongen”, den alternative liturgien ein prøver ut

* Leiar i Hjelme sokneråd: Me har fått til meir frivillighet i gudstenesta, dette har det vore arbeidd målretta med dei siste åra, å inkludera konfirmantane og at ungane får synga. Eit døme er musikkprosjektet til Vegard Voldsund som også inkluderar ungdom. Dette har ført til at folk har fått tru på gudstenesta. Denne liturgien er ein prøve i to år og dette er eit dynamisk dokument som skal evaluerast løpande og ingenting er låst. Å ha med fleire medarbeidarar i gudstenesta er uavhengig av liturgien.

* Prosten: Det er ikkje alle kyrkjer som har kjøpt inn bandinstrument til bruk i gudstenesta.

* Leiar i fellesrådet: Det er meininga at denne liturgien skal kontinuerleg evaluerast.

* Kantor: Det er for mange ord, for mange alternativ og for mange gjentakingar. Det er mange fine ledd, men det er mengda som vert for mykje. Difor må det strammast inn. Den offisielle liturgien gjev også rom for mange endringar, og der er det og rom for mange medarbeidarar. Føler at kyrkja vert meir og meir innadvent i ein krets som føler dette er flott. Kantor sa at ho føler seg ikkje inspirert når ho går i kyrkja. Er for at ein skal løysa opp, men føler at dette er gått for langt.

* Biskopen: Eg kan stå for all den teologien som står her, men eg synes det er for ange ledd og for mykje ord. Mitt klare råd er at de strammar opp og tar bort ting som er gode, men ikkje nødvendige. Invitér kantor til å koma med innspel til liturgien. Det skal ikkje endrast no, for dette er sokneråda sitt og det skal evaluerast i 2007. Eg vil ikkje ta denne liturgien frå dykk, for han vil de ha, ein kombinasjon av bedehustradisjon og ein rik kyrkjeleg tradisjon og teologi. Dette skal evaluerast skikkeleg med utsending av spørsmål når perioden er over. Eg ynskjer at dette skal sendast inn til kyrkjerådet og nemnd for gudsteneste, for dette er gjennomarbeida.

* Soknepresten: Det var ei større forandring då ein innførte ny høgmesseliturgi i 1977/1992. Tidlegare kom liturgien sentralt frå og skapte stor strid, no vil me gjera det sjølv. Dette krev kjærleik og at ein gjev kvarandre tid. Arbeidet vart sett i gang fordi ein ville ha fleire folk i kyrkja, og ein ville sameina mange tradisjonar. Men dette er ein prøveliturgi og det er folket i Øygarden som skal leva med han, difor vil eg som prest seia: ”Take what you please, please!”

* Det ser ut til å fungera med powerpoint i kyrkjene.

* Ungane har fått ein mykje tydelegare plass i gudstenesta. Dei skal fram og syngja og så ha si eiga preike.

* Nokon går ikkje i kyrkja p.g.a. den nye liturgien og nokon gjekk ikkje på grunn av den gamle, det er vanskeleg å finna noko som alle er nøgd med. Poenget er å ikkje ekskludera nokon frå kyrkja, difor må me spørja: Korleis skal ein gjera for at fleire skal synast at det er godt å gå i kyrkja.

Biskopen avrunda samtalen: Når de vil noko så går de for det. Dette kan det bli noko av.

”Klar til forhaling”- forholdet til Den norske kyrkja

Soknepresten gjorde greie for den historiske utviklinga og dei spørsmåla som ura ein: Kan ein vera sikker på å få bibeltru prest her i Øygarden? Kva med ny biskop, vil han stå for kyrkja sitt gamle syn? Når visitasmeldinga er kalla ”Klar til forhaling”, tyder det at ein har tenkt på ”eit indre oppbrot”. Kyrkja i Øygarden vil vera nett den same båten som før, men treng kan hende ny kaiplass.

Biskopen responderte: Dette er ei blanding av uro, nytenking og poetisk språk, men kva betyr det? Ei ordning med alternativt tilsyn finst ikkje i kyrkja vår no. Det er bra at ein kan drøfta dette med valkyrkjelydar. Problemet er at dersom soknerådet går, kan ein ikkje forplikta heile kyrkjelyden. Då kan ein ikkje ta med seg bygningane.

Ved eit presteskifte skal det gå å få ein god prest i Øygarden. De kan kanskje arbeida mot eit alternativt tilsyn, men det alternativet finst ikkje no. De kan ikkje rekna med at det kjem ein biskop som bryt det kyrkelege fellesskapet med dei andre biskopane. Eg ynskjer at det kjem ein biskop med mitt syn. Dersom det kjem ein biskop med eit anna syn får ein forholda seg strengt formelt og juridisk til han. Kjem han på besøk må de ta imot han. Eg kan ikkje anvisa dykk ny kaiplass, for ein annan kai finst ikkje i dag.

Frå ordskiftet:

* Korleis kan ein få til å ta imot ein biskop som ikkje er nokon biskop for oss? Dersom det går gale er det ikkje nokon kyrkjelyd for oss å vera i. Eg er redd for Dnk om to år når det skal koma ny biskop i Bjørgvin. Dersom kaien ikkje finst, så vert me rekande rundt. Eg er ikkje redd for forholdet til kommunen.

* Uenig i at kaien ikkje finst, men me finn han snart ikkje innanfor Dnk. Dersom Dnk skal bestå som eit trussamfunn kan ein ikkje fjerna Guds ord frå kyrkja. Mange har alt hoppa av skuta eller vil hoppa dersom ikkje ein kan laga eit system som gjer at dei kan bli verande ombord. Det er vesentleg at ein får eit alternativ, elles vel folk andre alternativ.

* Så lenge me kan bevara vår eigenart kjem me til å strekka oss langt for å vera ei folkekyrkje. Me er innadvente og vil strekka oss langt, men då må dette vera på plass. Dersom kaien ikkje finst, kan me laga han.

* Øygarden er ei mus som står ved sida av elefanten Den norske kyrkja og pip og prøver å få sagt noko. Det er vanskeleg å finna ein plass med det systemet som er i dag. Det ein gjer i dag er å prøva å påverka systemet så det kan ta vare på oss. Prestane må gå til nokon og få den støtta dei treng. Kanskje er me kvasse i kantane, men me ynskjer å formidla kjærleik til menneske og samtidig formidla kva som er rett og galt.

* Det er ikkje lett å både tona flagg og visa kjærleik. Det er vanskeleg på ein liten plass der ein ikkje kan velja kristent miljø. Er redd for dei høge dørstokkane i kyrkja. Har ikkje opplevd høgare dørstokkar enn her i Øygarden. Vi må forkynna Guds ord rett, men det er ikkje lett å seia kven som har rett lære, det er ulike kulturar. Redd for at folkekyrkja vil forsvinna dersom statskyrkja forsvinn. Vil at kyrkja skal snu seg mot folk, og me må ikkje ekskludera og det kan skje dersom det er for skarpe kantar.

* Me har to år og skal bruka den tida til å be om å få ein biskop som står på Guds ord. Må ikkje la dette bli nokon pessimisme, for me har det bra her i Øygarden. Det er viktig at kyrkja er herre i eige hus. Det å vera utadretta: Å bygga relasjonar til folk flest er viktig. Å snakka med karane på benken på kjøpesenteret er kanskje vel så viktig teneste som gudstenesta.

Biskopen oppsummerte: Dette må sjåast i perspektiv. No er me ute på djupt vatn. De har eit anliggande som fortel om ei naud. Vi får gjera som Jesus gjorde: Tala om det som er rett, men og om tilgjeving og faren ved å kasta den fyrste stein.

Biskopen avslutta med bøn.

Fredag 15.september 2006

Kl.09.00-09.45 Skulegudsteneste i Blomvåg kyrkje for Toftøy, Rong og Blomvåg skular

Kyrkja var fullsett av elevar frå 5.-7. klasse frå skulane i soknet. Elevar bar bibel og kross i inngangsprosesjonen. Kyrkjelydspedagog Synnøve Sandøy Voldsund preika om Sakkeus. Ho bruka bilete på powerpoint. Biskopen hadde ei helsing til før forbøna og snakka om tilgjeving og dåp. Elevar deltok med lystenning og bøn. Biskopen lyste velsigninga til slutt.

Kl.10.45-11.30 Skulegudsteneste i Hjelme kyrkje for Alvheim og Bakken skular.

Elevar bar bibel og kross i inngangsprosesjonen og las tekstane. Biskopen hadde preika og sa at ein biskop er ein som besøker, ber og bestemmer og at han syntes det var flott å møta elevane i Hjelme kyrkje. Han snakka om det å støtta kvarandre og viste det ved å balansera ein tallerk på 5 fingrar. Av og til må ein bera ting aleine, då gjeld det at ein finn sentrum så Jesus kan bera saman med oss. Elevar deltok med lystenning og forbøn. Biskopen lyste velsigninga til slutt.

Kl.12.15-12.45 Lunsj på kyrkje- og prestekontoret, Rong

Kl.13.00-13.45 Øygarden ungdomsskule, Rong. 9.klasse. Spørjetime.

Rektor Stein Vidar Risløw tok imot biskopen og ynskte velkomen. Elevane stilte varierte spørsmål, blant anna om biskopens syn på homofili og om frelsa og tilgjeving.

Kl.14.00-14.30 Vitjing i Terna barnehage på Rong

Biskopen med fylgje vart tatt imot av einingsleiar Frank Hop og pedagogisk leiar Anita Hellebø. Borna var ute og leika i den sommarvarme sola og etterpå song dei for biskopen.

Kl.15.00-17.00 Bedriftsvitjing på Stureterminalen/Norsk Hydro med middag

Vedlikehaldssjef Knut Hansen tok imot biskopen med fylgje og gav ei orientering om anlegget som tar imot olje gjennom røyrleidning både frå Grane og Oseberg. Deretter var det omvisning i minibuss på anlegget. Møtet vart avslutta med middag i Gjestehuset der òg terminalsjef Inge Dagestad deltok.

Kl 19.00-22.00 ”Songar frå bedehuset” i Blomvåg kyrkje, med partytelt i borggarden

Leif Gunnar Vik leia oss gjennom ein songkveld med kjente bedehussongar. Kora i Øygarden tok del og me fekk høyra Vik mannskor, jubelkoret og Øygarden gospelkor. Biskopen hadde andakt om tilgjeving og ny start og om Johannes Markus som fylgde Paulus. Etterpå var det grilling i borggarden og servering av hamburger, pølser og kaker og kaffi.

Laurdag 16.september 2006

Biskopen førebudde gudsteneste og visitasforedrag

Sundag 17.september 2006

Kl.1100 Visitas- og jubileumshøgmesse i Blomvåg kyrkje, med partytelt i borggarden

I gudstenesta vart det markert at Blomvåg kyrkje er 75 år og Hjelme kyrkje 35 år.

Som liturgi nytta ein ”Den store Lovsongen”. Soknepresten hadde liturgien og biskopen preika over dagens tekst. Prosten, klokkar Ole Vik og ei rekke uløna medarbeidarar deltok. Øygarden Gospel og born med song. Soknepresten forretta nattverden og biskopen deltok ved utdelinga ved intinksjon. Det var 170 gudstenestedeltakarar og 151 nattverdgjester.

Etter gudstenesta heldt biskopen visitasforedraget i kyrkja:

BISPEVISITAS I ØYGARDEN PRESTEGJELD I VESTHORDLAND PROSTI -  BLOMVÅG OG HJELME SOKN 13. - 17. SEPTEMBER 2006

Visitasgudstenesta her i Øygarden prestegjeld finn stad på den søndagen som har fått namnet ”Takknemligheten sin søndag”. Alle tekstane oppmoder til TAKKSEMD.

Etter fem tette dagar i prestegjeldet, så kjenner eg på kor velvald dette temaet er. De lever på mange måtar i ei nådetid nett no: Dei ytre forholda ligg særs vel til rettes. Kyrkjer og kyrkjegardar står heilt strøkne. Kyrkjelydskontora er gode og har ei svært tenleg plassering. Det er ei tett samhandling med kommunen, prega av respekt og profesjonalitet. Staben har funne saman, dei tilsette gjer det dei kan for å gjere kvarandre gode. Sokneråda har eit levande engasjement for Jesus og stor vilje til refleksjon og nysatsing. For meg har det særleg vore godt å merka kor tett den kyrkjelege strukturen dreg saman med bedehusrørsla og opent stør kvarandre.     

Det er klart det gjer inntrykk når eg høyrer at kommunen kvart år gjev 100 000 til eit misjonsprosjekt som Misjonssambandet driv i Etiopia. Og at skulen så fylgjer opp med storaksjon til same formålet.  Det er glederikt å sjå kor fint bygdefolk og industri tek vare på Hjelme gamle kyrkje, eit kyrkjehus som på mange måtar er avskilta. Kyrkjehus og kyrkjegardar vert stelte som om det var heim og hage. Sjå berre på Blomvåg kyrkje no ved 75-års jubileet: De fekk ikkje utvidinga som mange av dykk arbeidde for. Men de tar tak i det de kan gjere noko med: Flott parkering utomhus og vakre nye tekstilar innomhus. Og ein borggard som no under visitasen er vorten ein elegant kyrkjelydssal.

Det er 13 år sidan biskop Per Lønning visiterte prestegjeldet her ute i Øygarden. Til visitasen no i år ligg det føre ei instruktiv og velskriven melding. Her er mangt som gler og imponerer.

Ikkje minst det levande arbeidet som finn stad på mange av dei til saman 16 bedehusa som er spreidde rundt i bygdene. Sjeldan såg eg slik ei liste over søndagsskular og yngreslag. Men eg tel og sju tiltak for ungdomar i meldinga dykkar, i tillegg kjem eit uvanleg rikt leirarbeid knytt til Skjergardsheimen.

Eg finn strategar i denne kyrkjelyden som har arbeidd på lang sikt og som har nytta høvet, når sjansen var der. Eit skulehus skal seljast på Hatten, og så kjem altså Skjergardsheimen. Ei stilling som kyrkjelydsprest vert ledig, og så vert ho konvertert til ungdomsteam og barnearbeidar. Biskop Lønning etterlysar betre parkering ved Hjelme kyrkje, og så finn de plass lunt innimellom lynghaugane. Tomt er innkjøpt til prestebustad og kan nyttast når signala kjem frå bispedømekontoret. Nokon såg mogelegheitane i ei utvida Blomvåg kyrkje. Dei vart riktig nok stoppa av Riksantikvaren, som jo har merka seg denne kyrkja som uvanleg interessant. Men de viser at de har handlekraft og engasjement.

Der de ikkje har sagt dykk nøgde, er på det diakonale feltet. Her kjenner de at noko må gjerast.  Det ligg alt for mange og ventar i ”Barmhjertigheten sitt hus” (jfr. dagens preiketekst.) Tradisjonen har alltid vore slik mellom Øygardsfolket, at leid nokon naud, eller blei på sjøen, så stilte naboane opp. Det har vi mange døme på i dag og.  Men nauda er meir skjult i dag. Ho forskansar seg bak heimen sine tjukke veggar. Ein kan liksom ikkje trengja seg på, føler ein, og dessutan er det så travelt for oss alle.

Med mobilen som kommunikasjonsmiddel og fjernsynet som altar, vert relasjonane utfordra.

Når familiestrukturane vert utydelege kan det verte vondt om førebilete for barn og unge. I visitasmeldinga skriv de at rusmisbruket mellom unge ser til å auke. Eg kallar kyrkjelyden til levande diakonal innsats i åra som kjem. Kan de få opp ei stilling for ein diakoniarbeidar, veit eg at fellesskapen vil få nytte av det.

Som mange av dykk veit, kjenner eg øygardsfolket betre enn dei fleste. Handlekraftig og rett på. Unyansert ofte og utan sans for dikkedarar. Eg er full av beundring. Eg har heilt klart noko å læra.

Men baksida må de og vere var. Livet er ikkje så svart/kvitt som mange ser ut til å tru. Det er lett for å såre når orda kjem usensurerte. Det er godt med kraftig leiarskap.  Dei gode leiarane tek seg likevel alltid tid til å lytta, dei veit kor viktig det er å få med seg  meiningane frå dei som ikkje så lett står opp og mæler imot. Får ein ikkje med seg fotfolket, kan resultatet verte fraksjonering og motløyse.

Dette er ikkje sagt som eit forsvar for meg sjølv som biskop og for ei kyrkje som har gjort val de er urolege for. Så sjeldan som det er med ein bispevisitas, er det ikkje meir enn rimeleg at de står opp og konfronterer meg i aktuelle spørsmål. Ja, det er faktisk slik at eg har bruk for tydeleg tale, for eg skal vidare i nye, sentrale møte. Eg tek med meg synspunkt og åtvaringar.

Som de og veit, er eg samd med dykk i dei grunnleggjande synspunkta. Først og fremst dette at Bibelen skal vere grunnlag og rettesnor for alt det vi gjer og lærer og forkynner.

Men eg har merka meg samtalen med kommuneleiinga, der vi i den aktuelle Stat/kyrkje-debatten vart alvorleg formant om ikkje å stilla oss slik at den offisielle kyrkja vert privatisert og mistar den nære kontakten med ei lokalbefolkning med djupe kristne røter. ”I Øygarden sitt kommunehus”, vart det sagt,” er kyrkja ei av dei berande søylene. Vi treng å ha noko som er større enn oss sjølve, når det kniper for oss.  Kyrkja må ikkje verte for innadvendt i dagane som kjem.”

Og då er eg over på dei to store sakene de har lagt fram for meg. Først dette at de leiter etter ein veg for kyrkjelyden om Den norske kyrkja gjer val som de finn er ubibelske.

De er ”klare til forhaling” skriv de i visitasmeldinga. Kjem Kyrkjemøtet ut med vedtak som de ikkje finn har støtte i Bibelen, då vil de måtte vurdere forskjellige modellar for brot i gudstenestefellesskap. Og om de skulle skje at kyrkjelyden fekk ein prest eller biskop med nytt syn i homofilispørsmålet.

Eg vil gjere det eg kan for at så ikkje skal skje. Men eg må be dei av dykk som talar om valkyrkjelydar og alternativt bispetilsyn om å sjå på realismen i tenkinga. Vi har ikkje no slike ordningar. Og skulle de som leiing søka å forhala kyrkjelyden til annan kai, så veit eg ikkje kvar den kaien er. Og folkekyrkja, med kyrkjehus og mannskap, ho vil verte att. Ein kan ikkje melde folkekyrkja inn i ei frikyrkje.

Ikkje skal ein sjølv heller gjere det som eine person. Du skal ikkje langt attende i kyrkjehistoria før du finn open vranglære forkynt frå preikestolar og i dette stiftet. Men folk sto distansen og blei i kyrkja og forkynte Ordet og vitna for naboane og fylte dei valde råda med trugne kyrkje- og bedehusfolk. Slik det nå er i Øygarden, må de for all del halde saman og nytte den nådetida de har. Det ville vere øydeleggjande om de no splitta opp fellesskapen i mindre forsamlingar, eller trakk dykk ut til kyrkjelydsfellesskap eller forsamlingar utanfor Øygarden.  Som einskildperson kunne du vel sakta få enda større personlege opplevingar i forsamlingar der alle var oppglødde. Men kva med bygda di og naboen sine barn?

Ingen må seie at de ikkje har ein bibeltru prest. Ingen må seie at her er alt statisk, vi kjem ikkje vidare. Ingen må seie at mogelegheitane ikkje finst for levande kyrkjelyds- og bedehusarbeid.  Tvert om har de ein sentral og bibelsk forankring, og openberre sjansar til å nå ut på ei folkekyrkjeleg mark som har djupe andelege furer.

Den andre store saka ved denne visitasen er den nye gudstenesteliturgien de har arbeidd fram, ”Øygardsliturgien” har den vore kalla, eller ”Den store lovsongen”.

De har nytta det høvet som alle kyrkjelydane har no for tida, til å søka å meisle ut ny liturgi som ei prøveordning. Og her har de gjort noko som er uvanleg spanande: De søkjer å halde i hop gamal levande og velprøvd liturgi med ein opnare bedehustradisjon med enklare songar og stor deltaking frå lekfolket si side. Det er klart at det er presten som legg mange av premissane, eg kjenner att mykje av stoffet frå meir høgkyrkjelege tradisjonar. Sjeldan såg eg likevel eit så aktivt deltakande lekfolk. Her skapar de noko som verkeleg er interessant.

Når det gjeld gudstenesta, gler eg meg over stor og aktiv deltaking frå kyrkjelyden si side, der både barn og unge er involverte. Likeså over eit band som er med og supplerer orgelet. Med Powerpoint har vanlege folk heile tida oversikt over kvar vi er og kva vi gjer. Her er solid forkynning og stor fleksibilitet.

Men som eg alt har sagt ved fleire høve: De er for glade i ord. Sjølv om dei er gode og bibelske og fører med seg vakker tradisjon, så kan dei verte for mange. Særleg er dette tydeleg i nattverdliturgien, her trengs det at nokon strammar opp og skjer bort.

Alt endringsarbeid tek tid. Eg trur de gjer klokt i å behalde den noverande liturgien ved nokre av gudstenestene. Då eg skreiv dette foredraget hadde eg enno ikkje høyrt lyden i orgelet. Det er for dårleg, så gode instrument som de har. Eg vonar og at barnekantoriet kjem att når kantor har avslutta permisjonen.

Sjeldan har eg hatt så mykje på hjarta som nett no. Det er så mange einskildobservasjonar eg hadde hatt hug til å kommentere. Om att og om att har eg tatt dykk i å gjere framifrå godt arbeid. Det gjeld ikkje minst medarbeidarane som er tilsette. Eg kunne nemnd dei ved namn ein etter ein og fortalt kva eg har sett av faglegheit, kjærleik og vilje til å satse.

Ver med dei no, og nytt tida. Ho er god og full av mogelegheiter.

Ein visitas er over, og biskopen fer vidare til andre kyrkjelydar. Eg kjenner det likevel slik at vi er ikkje ferdige enno, ikkje eg med dykk og ikkje de med meg. Vi treng å ha kontakt med kvarandre i den prosessen de har tatt til med. Her er mykje å vinne og mykje å risikera.

De har prosten som medarbeidar, han har de tillit til og han har vore dykk ein klok rådgjevar. Men eg er komen til at eg vil attende til dykk og møte dykk til drøftingar ei kveldsstund om eitt år. Då har vi bak oss eit kyrkjemøte. Då har vi erfaringar frå den nye gudstenesteliturgien. Då kan eg få høyre om konfirmantane som les dette året, det var så flott å møte dei på ungdomsskulen og dei har så gode leiarer.  Det kan vere godt for dykk å ha ei slik vitjing å forhalde dykk til, om noko skulle skjere seg. Da kan de roe dykk ned og tenkje: Vi tar det opp i drøftingsmøtet med biskopen.

Eg kjenner at denne visitasen har Gud brukt. Eg seier som Paulus: ”Eg vil kome att for å sjå korleis det går med dykk”.

”Og eg er viss på at han som tok til med ei god gjerning i dykk, han skal fullføra henne – heilt til Jesu Kristi dag” (Fil 1,6).

BJØRGVIN BISPESTOL, 17. september 2006.

Ole D. Hagesæther

Soknepresten og rådsleiarane Atle Dåvøy, Olaug Rong og Gustav Landro tok ordet og kom med fylgjande helsing:

”Dei kyrkjelege råda og soknepresten i Øygarden vil varmt få takka biskopen med følgje for flotte visitasdagar. Takk for gode samlingar, samtalar og for at biskopen har teke oss på alvor når vi i leiinga i Øygardskyrkjelydane "Nord om Svelgen" har sagt at prestegjeldet er "Klar til Forhaling."

I samråd med biskopen er vårt mål for det vidare arbeidet å be og arbeide for:

1. At menneske i Øygarden vert kalla til tru på og lydnad mot Jesus Kristus, slik at dei med oss kan verta frelst og nå Himmelen.

2. At kristen diakoni og kjærleik kan fylle prestegjeldet si verksemd.

3. Godt samvirke mellom embete og råd.

4. Gode relasjonar mellom den offisielle kyrkja og det friviljuge kristne arbeidet.

5. Gode og bibeltru prestar til Øygarden prestegjeld óg i framtida.

6. Eit bibelsk basert bispetilsyn for Øygarden prestegjeld, andre kyrkjelege einingar og einskildpersonar som står i den same klassiske kyrkjetradisjonen som oss.

7. Eit nytt kyrkjeleg rom, i lojalitet mot vårt evangelisk-lutherske trusgrunnlag i Skrift og Vedkjenning, gjerne på økumenisk og internasjonal basis.

Kristus mellom oss, håpet om herlegdom! (Kol.1,27b)”

Deretter var det kyrkjekaffi i borggarden.

Bjørgvin bispestol, 6. oktober 2006

Ole D. Hagesæther

Biskop i Bjørgvin

Tore Skjæveland

Seksjonssjef kyrkjefag