KYRKJA INFORMERER

Øygarden prestegjeld

ORIENTERING OM SJUKESALVING

Den miskunnsame Samaritanen.

Luk.10,25-37[1]

“Parable of the Good Samaritan” av Domenico Feti, 1623, Gallerie dell'Accademia, Venezia.

SJUKDOM OG OMSORG

Døden høyrer med til livet. Ikkje noko er meir sikkert enn at vi ein gong skal døy. Det same kan vi óg seia om det å vera sjuk. Likevel vert både sjukdom og død ofte opplevd som heilt meiningsløyse: Eit uskuldig menneske vert invalidisert i ei ulukke i trafikken, eit born døyr av kreft, o.s.b. Sjølv om det ikkje alltid er slik, vert sjukdom og død noko vondt. Sakn og smerte kjem ingen utanom. Men vondt er det. Eigentlig er det bare når døden kjem istaden for noko som er meir smertefullt, at han stundom kan verta opplevd som frigjerande.

Gud elskar oss i Jesus Kristus. Alt Det nye testamentet seier om korleis Jesus hjalp og lækte sjuke, seier at vår kristne tru ikkje bare har å gjera med det evige livet, men óg med problem i dette livet. I Det gamle testamente vert det sagt om Messias som skulle koma:

«Sanneleg, våre sjukdomar tok han på seg,

og våre pinsler bar han…

og ved hans sår har vi fått lækjedom.» (Jes 53, 4-5).

Når vi vert sjuke hjelper Gud oss ved at vi har fått ein kropp som langt på veg sjølv kjemper mot sjukdom. Men Han hjelper oss óg ved hovudet, hender og føter til lækjarar, sjukepleiarar og andre medmenneske. Kyrkja si soge har óg mange døme på at det hender Gud hjelper oss ved eit mirakel. Men djupast sett hjelper Gud oss mest ved at han ein gong for Kristi skuld vil la oss gå gjennom døden inn til det evige livet[2].

Dette er ein viktig del av vår klassisk kristne tru. Den enorme felleskyrkjelege innsats på sjukehus og institusjonar i Norge i meir enn hundre år er eit uttrykk for dette.

I 1984 gjorde Den norske kyrkja si liturgikommisjon framlegg om å innføre eit ritual med m.a. salving av sjuke og lidande. Forslaget fekk støtte av Det Teolgiske Menighetsfakultet, men vart i 1987 lagt bort av biskopane, etter at det hadde møtt massiv kritikk frå ein del sjukehusprestar og frå Norsk Kommuneforbund. Ein sjukehusprest så t.d. for seg at det i neste omgang måtte føra til ritual for «oppvekking av døde».

Likevel har sjukesalving vore praktisert i mange år av nokre prestar i Den norske kyrkja, men nok meir i frikyrkjene. Dei ortodokse har omtrent samme syn som dei katolske kyrkjene på sjukesalvinga[3].

Vi vil gjerne oppmuntre til bøn for sjuke i samband med gudstenester.

Soknepresten vil óg gjerne koma heim til personar som grunna sjukdom eller andre årsakar er forhindra i å kome til kyrkja eller av andre årsakar ønskjer vitjing. Presten tek då gjerne med nattverden og/eller kan be for sjuke med salving. For avtale ring prestekontoret, tlf. 56 38 22 40/56 38 22 44 eller gje melding gjennom Heimetenesta/ Heimesjukepleien.

EIT SAKRAMENTALT HØGDEPUNKT

Bøn for sjuke med salving er ei eiga, og hos oss alt for lite brukt handling. Ho utgjer på eit vis eit sakramentalt høgdepunkt i markeringa og formidlinga av Guds hjelp til sine lidande born. Sjukesalvinga vart før i den katolske kyrkja kalt for «den siste olje» sidan den som regel vart gjeve når ein sjukdom vart oppfatta som særleg livstrugande. I protestantisk samanheng har ofte nemninga vore “bøn for sjuke”. Nemninga sjukesalving bør no nyttast slik at salving kjem i bruk og alle kan skjøna at ein ikkje treng å venta med ønskje om forbøn til ein er nær døden.

BRUK

Sjukesalving skal vi be om så tidleg som mogleg når alvorleg sjukdom har ramma oss:

"Er nokon av dykk sjuk, skal han kalla til seg dei eldste i forsamlinga, og dei skal be over han og salva han med olje i Herrens namn. Og bøna som er boren fram i tru, skal berga den sjuke, og Herren skal reisa han opp. Og har han gjort synder, skal han få dei tilgjevne. Vedkjenn då syndene for kvarandre og be for kvarandre, så de kan bli lækte. Bøna frå eit rettferdig menneske verkar med stor kraft.” (Jak 5, 14-16)

Dette ordet synest å peike på presten(eldste=presbyter) som den vi skal vende oss til når det gjeld sjukesalving. (Sjå óg Mark.6,13.) Men Gud har fleire andre kanalar Han kan nytta når det gjeld å lækje sjuke, slik som forbøna i kyrkjelyden i Jesu Namn(Matt.18,20; Joh.14,13), og nådegåvene til å gjera mektige gjerningar, til å lækja og til å hjelpa. (1.Kor.12,28) Og kyrkja si diakoni kallar til teneste og trøyst for sjuke:

“…den som har ei teneste, skal ta seg av tenesta si…den som trøystar, skal verkeleg trøysta. Den som gjev av sitt eige, skal gjera det av eit heilt hjarte,… den som gjer miskunn, skal gjera det med glede. Lat kjærleiken vera ekte! …Elsk kvarandre med inderleg syskenkjærleik…!”(frå Rom.12,7-10)

Viktig er óg innsatsen til lækjarar, pleiarar og andre som gjer teneste for sjuke på sjukehus, institusjon og i heimane.

Sjukesalvinga skjer ved at den sjuke vert salva med olje på panna og hendene mens denne bøna vert framsagt av presten:

”Må Herren ved denne heilage salvinga og sin store godleik og miskunn komme deg til hjelp med den Heilage Ande, slik at du kan bli redda frå all synd og frelst få stå opp att. Herre Jesus Kristus, du som kom for å frelse oss og lækje dei sjuke, vi ber deg: Læk han/henne til kropp og sjel ved denne heilage salvinga. Gje ham/henne kraft, trøyst og fri han/henne frå alt vondt. Du som lever og råder i all æve. Amen.”

Dersom det er naudsynt kan ein nytta ein forenkla form med salving på panna eller ein annan del av kroppen, men heile bøna bør nyttast. Sjukesalvinga kan gjerne nyttast saman med skriftemål og nattverd dersom dette er mogleg[4].

LITURGI FOR SJUKESALVING

Utvida form

INNLEIING

Presten: I Namnet åt Faderen, Sonen og Den Heilage AndeX.

Anten

P: Fred vere med denne heimen og med alle som bur her.

Eller

P: Fred være med deg/dykk[5].

Presten vender seg til den sjuke med desse eller liknande ord:

P: Kjære bror/syster. (Kjære brør og systre). I det heilage evangeliet kjem dei sjuke til vår Herre Jesus Kristus og ber om lækjedom. Han som leid så mykje for oss, er sjølv tilstades midt mellom oss som er samla i Hans Namn. Gjennom sin heilage apostel Jakob gjev han oss dette påbodet:

JAK. 5,14-16

Eg overgjev deg difor/La oss difor overgje vår sjuke bror/syster/ til Kristus, for at du/han/ho må finne lindring og frelse ved hans nåde og kraft.

SYNDSVEDKJENNING

P: Lat oss bøya oss for Gud og sanna syndene våre.

ALTARBOKA 1920

A: Heilage Gud, Himmelske Far.

Sjå i nåde til meg, arme, syndige menneske,

som har såra deg med tankar, ord og gjerningar

og kjenner den vonde hug i hjarta mitt.

For Jesu Kristi skuld, ha tol med meg.

Tilgjev meg alle mine synder,

og gjev at eg må ottast og elska einaste deg. Amen.

LUK.15,21. ALTARBOKA 1920

P:Herrens apostel seier:

Dersom vi sannar syndene våre, er han trufast og rettferdig,

så han tilgjev oss syndene og reinsar oss for all urettferd.

1.JOH.1.9.

eller

P: Den allmektige Gud miskunna seg over oss, tilgje våre synder og føre oss til det evige livet.

SKRIFTLESING

P: Det står skrive hjå evangelisten Matteus i det 8. kapitlet:

"Då Jesus gjekk inn i Kapernaum, kom det ein offiser til han og bad om hjelp: «Herre,» sa han, «tenesteguten min ligg lam heime og har svære plager.» Jesus sa: «Eg skal koma og lækja han.» «Herre,» svara offiseren, «eg er ikkje verdig til at du kjem inn under mitt tak. Men sei berre eit ord, så blir tenesteguten min god att. For eg må sjølv lyda dei som er over meg, og eg har soldatar under meg. Seier eg til éin: 'Gå!' så går han, og til ein annan: 'Kom!' så kjem han, og til tenaren min: 'Gjer dette!' så gjer han det.» Då Jesus høyrde det, undra han seg og sa til dei som følgde han: «Sanneleg, eg seier dykk: Ikkje hos nokon i Israel har eg funne slik ei tru. Og Jesus sa til offiseren: «Gå. Det skal skje, slik du trudde.» Og tenesteguten vart frisk i same stunda.”

MATT 8:5-10.13. ALT. TEKSTAR: SAL.23; MK 6:53-56

Slik lyder det heilage Evangeliet.

Alle: Gud være lova.

Med handspålegging.

P: Lat oss i tru og audmjukskap be om Guds hjelp for vår sjuke bror/syster, N.

Vær nær alle sjuke og gje dei av din omsut og kjærleik, du som tok på deg våre sjukdomar og smerter gjennom din Son Jesus Kristus. Herre, lat N., som i tru på deg skal salvast med heilag olje, finne lindring for smertene sine og styrke i sin veikskap. Ved Jesus Kristus, vår Herre. Amen.

VELSIGNING AV OLJA

dersom dette ikkje har vore gjort på førehand[6]

Anten

P: Lova vere deg, Gud, vår Herre Jesu Kristi Far, den Far som er rik på miskunn, vår Gud som gjev all trøyst. Du som trøystar oss i all vår naud, så vi kan trøysta dei som er i naud, med den trøyst som Gud trøystar oss med. Herre, du som ved din kjære Son har sett fri så mange frå deira lidingar, og som gjennom din heilage apostel har oppmoda oss til å salve dei sjuke med olje med bøn som er boren fram i tru, vi ber deg: Send Den Heilage Ande, slik at vår syke bror/søster gjennom denne oljaXfrå oliventreet må få del i di velsigning. Må han/ho få kreftene attende, gje han/henne din beskyttelse til kropp og sjel og ta ifrå han/henne all smerte, all veikskap og all uro, i VÅR HERRE JESU KRISTI DYREBARE NAMN, han som lever og råder i all æve. Amen.

2.KOR.1,3-4; JAK.5,14-16

Eller

P: Jesus Kristus, du som gav dine heilage apostlar i oppdrag å legge hendene på dei sjuke og salve dei med olje, vi ber deg: velsign denne olja fra oliventreet. Lat henne bli til lindring, trøyst og lækjedom for sjel og lekam - inntil det evige livet. Amen.

Dei tre heilage oljene stilt ut i St.Johns Catholic Church, Wahpeton, North Dakota, USA. Sjå fotnote 4. Foto: SM©april 2004.

Eller

P: Allmektige, ævelege Gud, du sendte din høglova Son til verda som den rette miskunnsame samaritanen. I han har du frelst oss frå synda, verda, døden og den onde si makt, og steller med våre sår i din heilage kristne kyrkje med Heilaganden si olje og brødet og vinen i sakramentet. Han sendte sine læresveinar ut for å salve dei sjuke med olje og gjennom sine heilage apostlar har han undervist om at ein rett prest i Hans kyrkje skal be for dei sjuke, salva dei med olje i Herrens namn, og tilgje deira synder på Hans vegner. Vi bønfell degX, velsign denne olja, som du har skapt, og som vi ber fram for deg, lat henne styrkje dei som vert døypte i din Heilage Ande si kraft, slik at dei alle dagar kan sjå Jesus som sin Frelsar og Herre, og ein dag nå frelste heim til deg, ved din kjære Son, Jesus Kristus, vår Herre, som lever og råder saman med deg i eining med den Heilage Ande, ein sann Gud frå æve til æve! Amen.

ETTER VELSIGNINGSBØN I SAMLING AV RENÉ YDE.

SALVINGA

Presten salvar den sjuke på panna og på hendene, evt. óg på ein sjuk kroppsdel, og seier

P: Må Herren ved denne heilage salvinga og sin store godleik og miskunn komme deg til hjelp med den Heilage Ande, slik at du kan bli redda frå all synd og frelst få stå opp att. Herre Jesus Kristus, du som kom for å frelse oss og lækje dei sjuke, vi ber deg: Læk han/henne til kropp og sjel ved denne heilage salvinga. Gje ham/henne kraft, trøyst og fri han/henne frå alt vondt. Du som lever og råder i all æve. Amen.

FADERVÅR

Evt. som ny form, 2006

P:I Den Heilage Ande og saman med heile ditt folk,

bed vi den bøna Son din sjølv har lært oss:

K: Fader vår,

Du som er i himmelen,

Lat namnet ditt helgast.

Lat riket ditt koma.

Lat viljen din råda på jorda

så som i himmelen.

Gjev oss i dag vårt daglege brød.

Forlat oss vår skuld,

som vi òg forlet våre skuldmenn.

Før oss ikkje ut i freisting,

men frels oss frå det vonde.

For riket er ditt, og makta og æra i all æve.

Amen.

SALMER 1997 0167

VELSIGNING

P: Tak imot velsigninga.

Herren velsigne deg og vare deg,

Herren late sitt ansikt lysa over deg og vere deg nådig,

Herren lyfte si åsyn på deg og gjeve deg fred. X

4.MOS.4,24-26.

ALTARBOKA 1920

Soknepresten i Øygarden

Postboks 144, 5331 Rong

TLF: 56 38 22 44

TLF: 56 38 22 43

Mobil: 950 67890

sokneprest@kyrkja.net

[1] Les gjerne preika frå gudstenesta i Hjelme kyrkje 13.september 2006:

http://www.kyrkja.net/130906.htm

[2] Les gjerne preika frå gravferda i Hjelme kyrkje 20.juni 2006:

http://www.kyrkja.net/Lk102537.htm

[5] Deretter kan presten riste litt vigd vatn på den sjuke og sjukesenga og seie:

P: Måtte dette vatnet minna oss om vår dåp, og vende tankane våre mot Kristus som har atterløyst oss med si liding, død og oppstode.

[6] I klassisk kyrkjeleg tradisjon er det sume stader skikk på Skjærtorsdag at biskopen vier heilag olje(krisma) til bruk ved dåp, konfirmasjon, preste-og bispeordinasjonar, og vigsel av kyrkjer. Denne dagen vert óg andre oljer vigd: Katekumenolja vert nytta i førebuinga til dåpen for dåpskandidatane, og sjukesalvingsolja vert nytta til å gje trøyst og støtte til dei sjuke i deira veikskap. Lokale prestar tek så herifrå olje med til sine kyrkjer.